Większości z nas daleko do komputerowych magików. Nic dziwnego, że bardziej skomplikowane operacje, jak choćby formatowanie komputera, powodują przynajmniej lekki niepokój w typowym userze.
Mamy na to sposób: przeczytaj nasz przewodnik, a już nigdy nie będziesz mieć wątpliwości, o co chodzi z formatowaniem.
Czym właściwie jest formatowanie?
Kiedy użytkownik zastanawia się, czy powinien sformatować dysk, ma na ogół na myśli szybką operację nadpisania na dysku danych. Przygotowany w ten sposób dysk może zyskać sporo wolnego miejsca oraz działać sprawniej. Pytanie o formatowanie dysku pojawia się często także w przypadku nowych dysków HDD, SSD oraz pendrive, gdzie niektórzy producenci zalecają szybki format przed użyciem.
Ale to tylko część prawdy o formatowaniu. Informatycy czy specjaliści IT nazywają formatowaniem kilka złożonych procesów. Łatwo się w tym pogubić, dlatego poniżej przybliżamy ich najczęstszy przebieg. W rzeczywistości wyróżniamy trzy podstawowe etapy formatowania.
Mamy więc tak zwane szybkie formatowanie, czyli formatowanie niskiego poziomu. Kolejnym etapem jest partycjonowanie, w toku którego na dysku komputerowym powstają swego rodzaju segmenty – partycje, nazywane dobrze znanymi nam literami C, D, E, i tak dalej. Ostatnim etapem formatowania jest natomiast formatowanie wysokiego poziomu, a jego końcową częścią może być chociażby instalacja nowego systemu operacyjnego.
Formatowanie komputera – czy warto to robić?
O formacie mówi się często jako o swego rodzaju higienie dysku. Jest w tym sporo prawdy – to ostatnia deska ratunku w niektórych podbramkowych sytuacjach. Atak na system przeprowadzony przez wyjątkowo złośliwego wirusa lub inny typ malware to najbardziej typowa okoliczność, w której warto zdecydować się na głębokie formatowanie.
Po formatowanie dysku sięgnij także, jeśli planujesz zmianę systemu operacyjnego na inny. W przypadku przejścia na nowszy system Windows niekiedy wystarczy aktualizacja. Jednak jeśli w jej toku wystąpią trudne do zidentyfikowania błędy, czasem łatwiej poradzić sobie za pomocą formatowania, niż dociekać ich przyczyny.
A co, jeśli chcesz zainstalować na komputerze Linuksa? Nie potrzebujesz zaawansowanej wiedzy informatycznej – większość dużych dystrybucji, jak choćby Linuks Ubuntu, wyposażona jest w przyjazny interfejs graficzny, podobny do znanego z Windowsa. Ale w tej sytuacji z całą pewnością konieczne będzie formatowanie.
Kiedy warto uważać z formatowaniem?
Przede wszystkim w sytuacjach, gdy nie masz pewności, że wykonujesz regularne backupy, czyli kopie istotnych danych albo obraz systemu. Uważaj też na sytuacje, kiedy na ekranie komputera pojawia się samoczynnie sugestia formatowania którejś partycji albo dysku zewnętrznego. Jeśli nie zainicjowałeś tego procesu, może to być błąd lub efekt działania malware.
Czy formatowanie dysku usuwa z niego dane?
Prawidłowa odpowiedź na to pytanie brzmi: z pozoru tak, ale tak naprawdę – nie. Skąd to zamieszanie? Winna jest niejednoznaczność terminu: “usunąć dane”. W podstawowej formie proces ten wcale nie polega na całkowitym wymazaniu plików i programów, a jedynie na na zamianie ich znaczników na inne.
W uproszczeniu można powiedzieć, że znaczniki to jakby “pierwsze litery” oznaczające pozycję pliku w spisie treści danych na dysku. Kiedy znacznik zostanie usunięty, twój plik, czyli po prostu strumień bajtów, przestaje być widoczny. Ciągle możesz go jednak odzyskać za pomocą oprogramowania do głębokiego skanowania.
Natomiast po formatowaniu głębokim zapisane wcześniej na dyskach dane ulegają losowemu nadpisaniu. I to właśnie należy rozumieć jako faktyczne “kasowanie danych”, przynajmniej na nasze potrzeby. Mała ciekawostka: nawet wtedy obecnie wcześniej na dysku dane nie ulegają całkowitej utracie! Ale ponieważ wykorzystywane jest tu nadpisywanie danymi losowymi, na ogół odzyskanie plików po takiej procedurze bywa niemożliwe.
Krótkie BHP formatowania – jak się przygotować?
Pierwszy i najważniejszy krok: robimy backup plików! Nawet jeśli planujesz tylko szybkie formatowanie, nie pomijaj tego kroku – jest duża szansa, że będziesz żałować. Do backupu możesz wykorzystać jeden popularnych programów (zarówno płatnych, jak i darmowych).
Proponujemy Acronis True Image, Filefort Backup albo AOMEI Backupper Standard dla Windowsa. Backup na Linuksie wykonaj np. przy użyciu BinChunker albo Duplocati, natomiast użytkownicy Maca mogą skorzystać z wbudowanego programu Time Machine. Jeśli zamierzasz zachować tylko niektóre dane, spokojnie możesz też po prostu przenieść je na pendrive albo dysk w chmurze, jak choćby Google Drive.
Userzy Windows 10 mają obecnie do dyspozycji kilka różnych sposobów formatowania komputera. Microsoft zadbał, by mogli użyć do tego narzędzi wbudowanych w system. Możliwe jest zarówno porządkowanie dysk, na którym jednak pozostawisz sam system, jak i pozbycie się wszystkich danych w celu reinstalacji systemy. Osoby korzystające z Linuksa przy formacie sięgną na ogół po linię komend i system plików NTFS. A jeżeli chodzi o komputery Mac, sprawa jest – jak to zwykle u Apple – bardzo prosta: wystarczą narzędzia systemowe oraz przejrzysta instrukcja od producenta.
Podsumowanie – format nie gryzie!
Wszystko jasne? Oczywiście, że nie. To w końcu tylko kilka wstępnych informacji na temat stosunkowo złożonego procesu. Jeśli zamierzasz w najbliższym czasie przeprowadzić formatowanie dysku, upewnij się, że dysponujesz dokładną instrukcją, dostosowaną do systemu operacyjnego, z którego korzystasz. Na rynku znajdziesz też intuicyjne aplikacje, które wykonają za ciebie to zadanie. A może masz już jakieś doświadczenia z formatowaniem albo robisz to regularnie? Odezwij się w komentarzach!
