Każdy z nas choć kilka razy w życiu doświadczył czkawki. Czym jest czkawka, jak powstaje, czy jest potrzebna i jak się jej pozbyć?
Na pytania dotyczące czkawki odpowie poniższy artykuł.
Czym jest czkawka?
Czkawka jest to odruch, który kontroluje specjalny ośrodek w mózgu. Występuje przy mimowolnym oraz nagłym skurczu mięśni międzyżebrowych oraz przepony. Są to mięśnie odpowiedzialne za wciąganie powietrza do płuc, czyli za wdech.
W przypadku czkawki występuje nagłe zamknięcie krtani na poziomie głośni. Powietrze jest wtedy dostarczane do płuc w sposób przerywany i niepełny. Właśnie z tego powodu pojawia się czkawka, która zazwyczaj trwa kilka minut, po których ustępuje samoistnie. Częstymi powodami czkawki są zbyt duże wypicie napojów gazowanych, połykanie powietrza w trakcie przełykania oraz przepełnienie żołądka.
Czy czkawka to objaw czegoś większego?
Uważa się, że czkawka powstaje po to, aby zabezpieczyć organizm przed zachłyśnięciem pokarmu. Innymi słowy chroni przed dostaniem się do dróg oddechowych pokarmu, który pojawia się przełyku. Na początku powstania czkawki pojawia się zwykle trudność w przejściu pokarmu z przełyku do żołądka. Czkawka zwykle mija po kilku minutach, ale zdarza się, że ma charakter przewlekły.
Za przewlekłą czkawkę uważa się taką, która trwa powyżej 48 godzin. Powoduje ona wtedy wiele niekorzystnych aspektów w funkcjonowaniu organizmu. Człowiek jest zmęczony, czuje dyskomfort, ze względu na brak przyjmowania pokarmów następuje utrata masy ciała. Dochodzi do bezsenności, a w skrajnych przypadkach nawet do depresji.
Jakie są przyczyny czkawki przewlekłej?
Czkawka przewlekła pojawia się zazwyczaj u osób, które mają choroby ośrodkowego układu nerwowego lub zaburzenia metaboliczne takie jak cukrzyca, choroby narządów szyi oraz klatki piersiowej oraz narządów jamy brzusznej.
Pojawia się też w przypadku zażywania sporych dawek nikotyny i alkoholu. Może być także odpowiedzią na stosowanie niektórych leków takich jak benzodiazepiny, deksametazon oraz leki stosowane w trakcie chemioterapii. Do przewlekłej czkawki może dojść również w przypadku chorób psychicznych.
Jakie badania warto wykonać?
Jeżeli czkawka występuje epizodycznie można traktować ją jako normalne zdarzenie. Gdy będzie utrzymywać się w sposób przewlekły warto zapoznać się z szeregiem badań, które pozwolą ustalić przyczynę problemu. Po zgłoszeniu się do lekarza ten zazwyczaj zbiera dokładny wywiad np. kiedy pojawiła się czkawka, jak długo trwała, w jakim momencie się pojawiła, a następnie skieruje na badania, które ustalą przyczynę.
Badania mogą się różnić w zależności od tego, jakie podejrzenia ma lekarz prowadzący. Gdy jest podejrzenie choroby w obrębie brzucha zazwyczaj wykonywane jest USG jamy brzusznej. Niekiedy pacjent dostaje skierowanie na endoskopię górnego odcinka przewodu pokarmowego. Przy chorobach klatki piersiowej zazwyczaj wykonywane jest RTG. Czasem może być ono rozszerzone o tomografię komputerową obszaru, w którym RTG wykazało coś niewłaściwego. Choroby metaboliczne zazwyczaj wykrywa się poprzez oznaczenia we krwi obwodowej stężenia kreatyniny, elektrolitów, czy glukozy.
Jeżeli poza czkawką pojawiają się objawy neurologiczne może to świadczyć o problemach z ośrodkiem odruchu w mózgu. W tym wypadku dobrze jest wykonać tomografię komputerową głowy albo rezonans magnetyczny. Poza badaniami obrazowymi wykonuje się również szczegółowe badania neurologiczne u specjalisty.
Jak można wyleczyć się z czkawki?
Czkawki, która nie jest przewlekła, a organizm nie wykazuje żadnych innych objawów, które mogłyby świadczyć o chorobach, można pozbyć się samemu. Pozostaje więc pytanie: jak można wyleczyć się z czkawki? Jest kilka prostych sposobów, z których warto skorzystać, gdy czkawka nie przechodzi samoistnie po kilku minutach albo po prostu chcemy przyspieszyć jej zakończenie. Czkawka u małych dzieci zazwyczaj przechodzi po postawieniu dziecka w pozycji pionowej. U dorosłych natomiast jest kilka sposobów, które można wypróbować. Należą do nich:
- napicie się czegoś np. wody lub herbaty
- wstrzymanie oddech na kilka sekund
- zrobienie wydechu w trakcie, kiedy nozdrza i jama ustna są zamknięte. (w tym przypadku należy napiąć mięśnie przepony)
- podciągnięcie kolan do klatki piersiowej, a następnie pochylenie się do przodu
Jeżeli czkawka nie jest spowodowana chorobą takie sposoby powinny być pomocne. W przypadku długotrwałej czkawki należy zasięgnąć porady lekarza.
Czkawka w ewolucji człowieka
Choć nie wiadomo dokładnie po co jest czkawka, to niektórzy naukowcy mają swoje teorie. Według nich w trakcie ewolucji, kiedy życie przenosiło się z wody na ląd organizmy miały potrzebę stworzenia czegoś, co zapobiegałoby przenoszeniu się wody do płuc.
W taki właśnie sposób powstała czkawka. Naukowcy uważają, że na czkawkę cierpią nie tylko ludzie, ale również wszystkie pozostałe ssaki.
