Oceny, czerwony długopis, stres i niekończące się pokłady materiałów do przerobienia – właśnie tak większości z nas kojarzy się edukacja szkolna. Dla wielu nie ma w niej miejsca nie tylko na kreatywność, ale również na pasję, motywację czy zaangażowanie.
Tymczasem wielu młodych ludzi pozbawionych wsparcia tkwi w systemie, który tylko zniechęca ich do zdobywania nowej wiedzy oraz jest bezpośrednią przyczyną rozwijania się deficytów natury psychicznej, takich jak depresja czy stany lękowe. Czy jeśli istniałaby alternatywa dla obecnego stanu rzeczy, to bylibyśmy skłonni z niej skorzystać?
Czym jest nauczanie kształtujące?
Ocenianie kształtujące jest rodzajem oceniania szkolnego, którego głównym celem jest pomoc uczniom w uczeniu się. Ocenianie samo w sobie jest mocno zakorzenione w życiu szkoły, jednak wiele osób niesłusznie koncentruje się na tym członie nazwy, omijając zupełnie aspekty kształtujące, tak ważne w tym systemie. Omija on szacowanie wyników, większą uwagę kładąc na wspieraniu uczniów, nauce poprzez realizowanie siebie, rozwijanie umiejętności stawiania swoich granic oraz priorytetów szkolnych.
Sam system nie skupia się na ocenach liczbowych, uważając je za zbędne. Większą wagę w ocenianiu kształtującym ma informacja zwrotna, udzielanie jej bezpośrednio po ewaluacji praktycznej i teoretycznej oraz ewentualne instruowanie przez doświadczonego nauczyciela jak można poprawić wyniki, z których uczeń jest niezadowolony. Bez zawstydzania, punktowania, czy osądzania – tylko dzięki wyciąganiu ku młodzieży i dzieciom pomocnej dłoni.
Edukacja kształtująca koncentruje się przede wszystkim na trzech założeniach
- dialog pełny zaufania
- docenienie
- metoda „małych kroków”
Nauczyciel w tym systemie jest opoką, a nie przeszkodą, a uczeń chętnie dzieli się z nim problemami oraz wątpliwościami, wiedząc, że nie zostanie skrytykowany przez braki w wiedzy czy za niemożność samodzielnego poradzenia sobie z przeszkodą.
Rolą pedagogów nie jest tutaj rozwiązywanie problemów za swoich podopiecznych, a nauczanie ich refleksyjnego myślenia oraz naprowadzanie na właściwe dla danego ucznia możliwości poradzenia sobie z ciążącą mu sytuacją. To właśnie te filary sprawiają, że warto wprowadzić elementy oceniania kształtującego do praktyki szkolnej.
Jakie strategie są stosowane w nauczaniu kształtującym?
Podstawą w edukacji kształtującej jest informowanie uczniów o celach lekcji. My, dorośli, również nie radzimy sobie dobrze w sytuacjach, w których czujemy, że nasze działania są pozbawione sensu, prawda? Dokładnie tak samo działają młode umysły: alfabet, wzór na pole trójkąta czy znajomość nazw europejskich stolic mogą nie być na liście ich priorytetów tylko dlatego, że zostały zawarte w systemie nauczania. Uczniowie uczą się o wiele efektywniej, kiedy wiedzą, dlaczego powinni przyswoić dany materiał i do czego będzie im to przydatne.
Kryteria sukcesu w NACOBEZU
Kolejnym nieodzownym elementem oceniania kształtującego jest ustalenie kryteriów sukcesu. Opiera się ono na precyzyjnym przedstawieniu przez nauczyciela wszystkich wyznaczników informujących i jego, i ucznia o tym, że cele lekcji zostały osiągnięte. Wielu praktyków zamiast „kryteriów sukcesu” używa poręcznego skrótu NACOBEZU (na co będziemy zwracać uwagę), który na stałe zagościł w systemowym słowniku.
Równie ważna w tej metodzie jest późniejsza weryfikacja celów i kryterium sukcesu, czyli: czy udało nam się osiągnąć to co zostało zaplanowane? W jakim stopniu? To nigdy nie musi być sto procent, ponieważ ludzki mózg rzadko przyswaja zupełnie nowe informacje zaledwie w lekcyjne 45-minut. W taki sposób jednak dzieci uczą się świadomego oceniania poziomu swojej wiedzy, odczuwają satysfakcję z osiągniętych celów bądź motywację do poszerzania i utrwalania zdobytych wiadomości w trakcie kolejnych zajęć. Sam nauczyciel nie wyciąga konsekwencji wobec dzieci, które mają z czymś trudność. Informacje o ich problemach naukowych i społecznych wykorzystuje tylko do weryfikacji stosowanych przez siebie oraz przez placówkę metod dydaktycznych.
Ważną kwestią jest również korzystanie z wiedzy otaczających ucznia jednostek i grup. Wspólne warsztaty, praca w parach i zajęcia w grupach są charakterystyczne dla nauczania kształtującego. W taki sposób uczeń uczy się różnorodności otaczającej go wiedzy, ćwiczy się w dyskusjach, świadomie broni swojego zdania, ale również uczy się szanować opinię innych. Współpraca oraz rozwijanie inteligencji emocjonalnej jest w nauczaniu kształtującym równie ważna, co wiedza naukowa.
Dlaczego warto wprowadzić elementy oceniania kształtującego do praktyki szkolnej?
Nauczanie kształtujące jest jednym z najbardziej efektywnych sposobów nauczania, innowacyjnym nie tylko na skalę europejską, ale również światową. Koncentruje się na rozwijaniu wiedzy uczniów poprzez poszanowanie ich własnych wyborów, ograniczeń oraz pasji. Ponadto uczy ich technik pomagających w przyswajaniu nowej wiedzy, czego zdecydowanie brakuje w klasycznym, szkolnym nauczaniu.
Warto wprowadzić elementy oceniania kształtującego do praktyki szkolnej również ze względu na umożliwianie dzieciom rozwoju umiejętności psychologicznych, zgodnej z własnymi przekonaniami współpracy z otaczającym go światem, odpowiedzialności i samokontroli. Są to niezaprzeczalnie elementy, które pomagają wzrastać dzieciom w pełni świadomości swoich potencjałów oraz możliwości.
