Urlop macierzyński to ważny okres w życiu kobiety i jej dziecka. Pozwala na zaopiekowanie się noworodkiem w pierwszych miesiącach jego życia, kiedy następuje największy rozwój i potrzeby dziecka względem matki są największe. Kodeks pracy przewiduje urlop podobny do macierzyńskiego skierowany do ojców, a w wyjątkowych i określonych w ustawie sytuacjach istnieje możliwości skorzystania z urlopu macierzyńskiego, przysługującego matce nowonarodzonego dziecka, przez ojca. 

Czym jest urlop macierzyński? Czy ojciec dziecka może skorzystać z urlopu macierzyńskiego? Jakie są skutki skorzystania z urlopu macierzyńskiego przez ojca?

Czym jest urlop macierzyński?

Aby mieć ogląd na sytuację dotyczącą skorzystania przez ojca z urlopu macierzyńskiego, należy wyjaśnić, czym ten urlop jest. Zgodnie z kodeksem pracy urlop macierzyński jest urlopem związanym z rodzicielstwem i przysługuje matce dziecka, która w momencie porodu pozostaje w stosunku pracy. Oznacza to, że nie przysługuje on kobietom zatrudnionym na podstawie umowy cywilnoprawnej, czyli umowy o dzieło i zlecenie oraz kobietom pracującym w ramach kontraktu B2B. Zgodnie z przepisami pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wysokości:

• 20 tygodni- w przypadku urodzenia  dziecka;
• 31 tygodnie- w przypadku urodzenia 2 dzieci;
• 33 tygodnie w przypadku urodzenia 3 dzieci.

Wymiar urlopu dotyczy urodzenia dziecka przy jednym porodzie.

Urlop macierzyński można wykorzystać przed porodem. Jest to jednak określony czas obejmujący maksymalnie 6 tygodni. W takim przypadku po porodzie pozostaje do wykorzystania pozostała część urlopu. Nie ma jednak obowiązku wykorzystywania całego wymiaru urlopu macierzyńskiego. Pracownica po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu może wrócić do pracy. Rezygnacja z urlopu macierzyńskiego jest możliwa jeżeli:

• ojciec dziecka wykorzysta pozostałą część urlopu;
• przez pozostałą część urlopu bezpośrednią opiekę nad dzieckiem będzie sprawował ojciec dziecka podlegający ubezpieczeniu zdrowotnemu, który przerwał na czas opieki nad dzieckiem działalność zarobkową.

Jak zatem widać, urlop macierzyński skierowany jest głównie do matek dziecka. Dla ojców ustawodawca przewidział urlop tacierzyński, który funkcjonuje podobnie co urlop macierzyński, lecz jest znacznie krótszy. Urlop ojcowski jest całkowicie niezależny od urlopu macierzyńskiego.

Czy ojciec może skorzystać z urlopu macierzyńskiego?

Istnieją sytuacje, w których to ojciec dziecka będzie musiał skorzystać z urlopu macierzyńskiego. Ustawodawca przewidział taka możliwość w kodeksie pracy, jednak aby móc z niej skorzystać, konieczne jest spełnienie określonych warunków. Matka dziecka może zrezygnować z części przysługującego jej urlopu macierzyńskiego, która to może zostać wykorzystana właśnie przez ojca dziecka.

Aby matka mogła jednak zrezygnować z części urlopu macierzyńskiego musi wykorzystać jego pierwsze 14 tygodni przypadających na okres tuż po narodzinach dziecka. Głównym powodem. dla którego zastosowano takie ograniczenie jest umożliwienie matce regeneracji po porodzie i zapewnienie dziecku kontaktu z matką w pierwszych tygodniach życia. Ojciec dziecka może zatem skorzystać z pozostałej części urlopu macierzyńskiego wtedy, kiedy matka dziecka po 14 tygodniach od dnia porodu zrezygnuje z jego wykorzystania.

Ustawodawca przewidział jednak w tym zakresie kilka wyjątków:

• jeżeli matka dziecka przedstawi orzeczenie świadczące o braku zdolności do samodzielnej egzystencji, może zrezygnować z pozostałej części urlopu macierzyńskiego już po upływie 8 tygodni od dnia porodu;
• jeżeli stan zdrowia matki nie pozwala na jej osobistą opiekę nad dzieckiem i z tego względu przebywa ona w szpitalu lub innym zakładzie leczniczym, który świadczy całodobową stacjonarną opiekę, matka również może zrezygnować z pozostałej części urlopu macierzyńskiego po 8 tygodniach od dnia porodu.

Urlop macierzyński dla taty przysługuje tylko wtedy, jeżeli zarówno matka jak i ojciec dziecka pozostają w stosunku pracy, czyli oboje wykonują pracę na podstawie umowy o pracę.

Jakie są skutki skorzystania przez ojca z urlopu macierzyńskiego ?

Ojciec dziecka, który zyskał prawo do skorzystania z urlopu macierzyńskiego korzysta (analogicznie jak przypadku kobiet) z ochrony przez utratą pracy na czas trwania urlopu. Poza tym przysługuje mu skorzystanie z otrzymania zasiłku macierzyńskiego w takiej samej wysokości, jaka przysługiwałaby matce dziecka.

Warto także wiedzieć, że aby skorzystać z urlopu macierzyńskiego przez ojca, musi on złożyć odpowiednie wnioski u swojego pracodawcy.