Aby odpowiedzieć na pytanie dotyczące przygotowań do przestępstwa, wypada najpierw zastanowić się, czym jest samo przestępstwo. Nie jest nim przecież każde złamanie prawa.

Większość takich działań to po prostu wykroczenia, czyli czyny co prawda niezgodne z prawem, ale zarazem o niskiej szkodliwości społecznej. Nie jest przestępstwem przekroczenie prędkości o 10 km/h, ale jest nim świadoma jazda pod wpływem środków odurzających.

W takim wypadku – czym jest przestępstwo?

Przestępstwem nie jest nawet lekkie odepchnięcie rozmówcy podczas kłótni, które nie kończy się żadnym uszkodzeniem, lecz jest nim atak pseudokibica maczetą, niezależnie od tego, czy zaatakowany został przypadkowy człowiek, czy inny pseudokibic na tzw. ustawce. Same przestępstwa również mają różne kategorie. Kradzież telewizora to występek, zabójstwo jego właściciela to zbrodnia. To rozróżnienie jest ważne, bo w prawie wykroczeń w ogóle nie jest poruszony temat przygotowania.

Czym jest przygotowanie do przestępstwa?

W prawie karnym pojawia się pojęcie przygotowania do popełnienia przestępstwa. Nie oznacza to jednak, że wszystko, co intuicyjnie można tak nazwać, jest przez prawo rozpatrywane. Wiele przestępstw wymaga na przykład sprawności fizycznej i jeżeli ktoś przygotowuje się do kradzieży, ćwicząc refleks, to formalnie nie ma jeszcze mowy o jakiejkolwiek relacji ze złamaniem prawa, zwłaszcza że trudno udowodnić, żeby miało to bezpośredni związek z zaplanowanym czynem.

Jeśli jednak złodziej ustala ze swoim współpracownikiem, co należy zrobić, aby włamanie i grabież się udały, to wtedy jest to przygotowanie do przestępstwa według polskiego prawa (artykuł 16. kodeksu karnego). Jednakże to jeszcze nie oznacza karalności. Tylko w przypadku niektórych działań za przygotowanie ponosi się odpowiedzialność. Przykładem jest świadome zagrożenie Rzeczypospolitej Polskiej, takie jak ustalenie spotkania z kimś, komu sprzeda się utajnione informacje państwowe.

Czym jest usiłowanie przestępstwa i jaki jest jego związek z przygotowaniem?

Jeszcze inną kwestią jest usiłowanie popełnienia przestępstwa. W tym sensie łączy się ono z przygotowaniem według jego prawnej definicji, że tutaj także z jednej strony sprawa bezpośrednio dotyczy czynu zabronionego, ale z drugiej strony nie w pełni wiąże się z jego popełnieniem. Jak uczy artykuł 13. tegoż kodeksu karnego, usiłowanie dotyczy samej próby poważnego złamania prawa.

Nie chodzi tu więc, jak w przypadku przygotowania, o stworzenie odpowiednich warunków, ale o postępowanie już w tych warunkach, które mniej lub bardziej udało się zrealizować. Co więcej, usiłowanie dzieli się na udolne i nieudolne. W przypadku pierwszego z nich warunki były wystarczające, na przykład posiadano broń, która była realnym zagrożeniem dla potencjalnej ofiary. Jeśli zaś chodzi o nieudolność, to mowa o niej wtedy, kiedy po takim przygotowaniu, jakie zostało podjęte, przestępstwa dokonać się nie dało: na przykład użyto trwale uszkodzonego pistoletu, który z pewnością nie mógł wystrzelić.

Przestępstwo i przygotowanie do przestępstwa – podsumowanie

Powyższe wiadomości są uproszczonym zarysem tych aspektów polskiego prawa karnego, które dotyczą nie tyle samego przestępstwa, ile tego, co dzieje się przed nim. Warto podsumować je kilkoma punktami.

• Przestępstwo to czyn poważniejszy niż wykroczenie.
• Mimo tego przygotowanie do przestępstwa nie jest z reguły karalne.
• Wyjątkiem są sytuacje, kiedy w przepisie dotyczącym konkretnego przestępstwa zostało to ustalone.
• Nieudana próba popełnienia przestępstwa po jego przygotowaniu nazywa się usiłowaniem.
• Usiłowanie może być udolne bądź nieudolne – o tym drugim mowa wtedy, kiedy przygotowanie nie wystarczało, aby dokonanie czynu było w ogóle możliwe.