Intensywny rozwój dziecka kształtuje się przez pierwsze trzy lata życia dziecka. W tym okresie uczy się ono chodzić, mówić, rozpoznawać najbliższe osoby, nabywa również wiele innych cennych umiejętności.

Fazy rozwojowe dzieci mogą się nieznacznie różnić między sobą, dlatego warto wiedzieć, jakie są krytyczne okresy dorastania, aby w odpowiedni sposób wspierać proces wzrastania dziecka.

Co składa się na pełną realizację indywidualnych możliwości każdego dziecka składa się rozwój?

•  motoryczny,
•  percepcyjny, wzrok, słuch, mowa, węch i smak,
•  emocjonalny, czyli społeczny i moralny.

Rozwój dziecka przez długi okres traktowano jako proces, który dzieje się automatycznie, dlatego skupiano się głównie na jego obserwacji. Okazuje się jednak, że jest to czas niezwykle dynamiczny, składający się z wielu elementów, można go przyspieszyć i spowolnić. Rodzice mogą popełniać błędy nieświadomie, zawsze jednak zaniedbania można naprawić i przyspieszyć proces rozwoju, chociaż nie na wszystkie czynniki można wpływać.

Dojrzewanie mózgu polega na wykonywaniu coraz bardziej skomplikowanych czynności, wymagających nowych połączeń nerwowych. Okazuje się, że im więcej jest bodźców i im bezpieczniejsze środowisko, tym lepiej postępuje rozwój neurologiczny. Bodźce powinny być dostosowane do faz rozwoju dziecka, ponieważ zbyt duża ich ilość może także wpływać niekorzystnie i prowadzić do przestymulowania mózgu. Wspieranie rozwoju dziecka polega również na wspieraniu wrodzonych zdolności, każde dziecko posiada wrodzony słuch muzyczny oraz zdolności matematyczne i językowe, jeśli nie są one w odpowiedni sposób wzmacniane, ulegają wygaśnięciu.

Kalendarz rozwoju dziecka od 0 do 3 lat

Okres noworodkowy – od 1 do 28 dnia życia dziecka

Noworodek donoszony, to znaczy urodzony między 38 a 42 tygodniem życia, ma około 3400 g wagi u chłopców i 3200 g u dziewczynek, długość ciała orientacyjnie wynosi 50 cm. Parametry te są zależne od masy ciała matki w ciąży, warunków ekonomicznych, klimatu, rasy oraz położenia geograficznego. Większość noworodków zaczyna oddychać w pierwszej minucie życia, jeśli jest inaczej, może dojść do niedotlenienia organizmu.

Noworodek, zaczynając oddychanie samodzielne, umożliwia zmianę z krążenia płodowego na krążenie pozapłodowe. Zdrowy noworodek charakteryzuje się dużą aktywnością ruchową, jego ruchy nie są skoordynowane, są chaotyczne, odpowiadają za nie niższe ośrodki układu nerwowego. Noworodek w tym okresie leży wyłącznie na plecach.

Okres niemowlęcy – od 2 do 12 miesiąca życia dziecka

Do oznaczania prawidłowego wzrostu dziecka służą siatki centylowe określające masę i wysokość dziecka. Różnice między wzrostem i wagą dzieci w tym okresie mogą być bardzo duże i jest to naturalne. Niepokojące jest, kiedy dziecko zmienia swój przedział centylowy w bardzo krótkim czasie, wartości między 3 a 97 centylem wskazują na to, że etapy rozwoju dziecka są prawidłowe. Często potrzebna jest jedynie modyfikacja diety dziecka, ale są również sytuacje, kiedy trzeba przeprowadzić dodatkowe badania.

Dwumiesięczne dziecko położone na plecach potrafi utrzymać przez kilka sekund główkę. 3 miesiąc rozwoju dziecka związany jest z wyraźną reakcją na bodźce słuchowe, można również zaobserwować wydawanie nowych odgłosów, takich jak piski, westchnięcia, śmiech. Niemowlę chętnie dotyka swoje ciało, wkłada palce do buzi.

Należy pamiętać, że w kolejnych etapach życia dziecka, czyli w 4 miesiącu wyraźnie wzrasta siła kończyn, niemowlę sięga do zabawek wiszących nad łóżeczkiem, ale nie umie jeszcze tego zrobić obiema rękami jednocześnie, krzycząc, dopomina się uwagi opiekunów. Kalendarz rozwoju dziecka od 0 do 3 lat uwzględnia, że piąty miesiąc jest okresem, kiedy dziecko siedzi już samodzielnie, przetacza się z brzucha na plecy i odwrotnie, wszystko stara się wkładać do buzi, tak jakby poznaje świat za pomocą ust, może też przywiązywać się do jednej ulubionej zabawki.

W 6 miesiącu zaczynają się wyodrębniać indywidualne cechy, dziecko coraz częściej gaworzy. Półroczny maluch odróżnia twarze znajome od nieznajomych, kiedy widzi obcą twarz, reaguje strachem. W tym okresie wyżynają się pierwsze ząbki, dziecko uczy się jeść stałe pokarmy.

W 7 miesiącu może już chwytać przedmioty obydwiema rękami jednocześnie, reaguje na swoje imię, potrafi gryźć i rzuć. Wyraża świadomie swoje emocje w pobliżu najbliższych osób. W 8 miesiącu w dalszym ciągu rozwija się koordynacja wzrokowo-słuchowa, dziecko na spacerze rozgląda się dookoła, zaczyna również klaskać, machać na powitanie, powinno również obracać się według własnej osi. z kolei 9 miesiąc jest kolejnym etapem rozwoju dziecka, w którym umie ono już naśladować miny i gesty osób z otoczenia. Bardzo przywiązuje się do jednego opiekuna, całuje go i przytula. Może też rozpocząć raczkowanie, wypowiada proste sylaby, takie jak ma-ma, ta-ta, potrafi wskazywać na obrazkach ulubione przedmioty i zwierzęta. Jest t także czas, w którym trzeba zachęcać dziecko do żucia stałych pokarmów, ponieważ pojawiają się nowe zęby.

10 miesiąc należy do tych etapów w życiu dziecka, kiedy coraz bardziej doskonali ono swoje umiejętności ruchowe, rozwija swoją komunikację z innymi osobami, jeśli coś mu nie wychodzi, wyraźnie to sygnalizuje, dobrze rozumie proste polecenia, bawi się w naśladowanie rozmowy dorosłych. W 11 miesiącu dziecko coraz lepiej stoi przytrzymując się różnych mebli. Poprawia się jego chwytność, dzięki czemu chętnie eksploruje przestrzeń, otwiera szuflady i drzwiczki szafy. Należy zadbać w tym okresie o różne formy zabezpieczeń, aby ruchliwy malec nie zrobił sobie krzywdy. Kształtuje się odrębność jednostki, o wielu rzeczach chce decydować samodzielnie, samo oddala się od opiekuna, ale bardzo szybko wraca, ponieważ potrzebuje bliskości.

Pod koniec pierwszego roku życia dziecko trzykrotnie zwiększa swoją masę urodzeniową, z kolei jego długość wzrasta o 50%. Zmieniają się również proporcje ciała, a szczególnie obwód klatki piersiowej w stosunku do głowy. W 12 miesiącu maluch stara się już sam chodzić, wypowiada kilka słów, chętnie bawi się klockami. Wykazuje zainteresowanie rówieśnikami, ale jeszcze nie umie się z nimi bawić, wszystkie przedmioty w jego zasięgu uznawane są przez dziecko za własne.

Okres po niemowlęcy, czyli małego dziecka – do 3 lat

Kalendarz rozwoju dziecka od 0 do 3 lat pokazuje, że w 2 roku życia jest zdecydowanie wolniejsze tempo wzrostu i ciężaru ciała, ale następuje przyspieszenie rozwoju psychoruchowego, dziecko ma pełne uzębienie mleczne, jest również bardziej podatne na zakażenie chorobami zakaźnymi i wypadkami. Zabawa staje się dla malucha naturalną formą codziennej aktywności, coraz więcej czynności dziecko wykonuje bez udziału wzroku. Maluch wozi lalkę albo misia w wózeczku i przykrywa go kocykiem. Potrafi samodzielnie włożyć czapkę, buty, uczy się jeść samodzielnie łyżką i pić z kubeczka, chętnie używa szczoteczki do zębów i grzebienia.

Zastanawiając się, o czym należy pamiętać przy tym etapie rozwoju, trzeba wiedzieć, że układ nerwowy dziecka nie jest jeszcze dojrzały, więc może ono reagować śmiechem, a następnie szybko płaczem, występują również skłonności do wybudzania się w nocy z krzykiem. W 2 roku życia następuje rozwój mowy, dziecko rozumie słowa, chociaż nie umie jeszcze ich wypowiedzieć. Między 2 a 3 rokiem życia pojawiają się cechy osobowości małego dziecka, które sygnalizuje wyraźnie, kiedy nie chce czegoś zrobić. Maluch w tym wieku potrafi już zazwyczaj samodzielnie korzystać z ubikacji.

W jaki sposób wspierać kolejne etapy rozwoju dziecka?

Rozwój dziecka przebiega o wiele lepiej, jeśli jest odpowiednio stymulowane. Rozwój mowy może być nawet opóźniony, jeśli nie zaistnieją odpowiednie bodźce, albo dziecko używa długo smoczka. Należy wiedzieć, że mówiąc do dziecka wyraźnie, stymulowany jest przede wszystkim jego słuch, a nie mowa.

Za właściwy rozwój mowy odpowiada praca całego mózgu, dlatego trzeba również wspierać rozwój słuchu, wzroku i dotyku oraz sprawności manualnej. Dziecko, które w wieku 3 lat używa około 2 tysięcy słów, rozwija się bardzo dobrze, 25 słów u dziecka w wieku 2 lat, to również dobry poziom, ale jeśli dwulatek używa jedynie 2 słów, wówczas koniecznie trzeba go wspierać w rozwoju mowy.

Zawsze należy pamiętać przy kolejnych etapach rozwoju dzieci, zwłaszcza u dwu i trzylatków, aby pozwalać im na jak największą samodzielność. Do prawidłowego rozwoju maluch potrzebuje nowych miejsc i bodźców, należy oczywiście zadbać o jego bezpieczeństwo i pochować przedmioty, którymi mógłby zrobić sobie krzywdę. Dziecko powinno brać udział w rożnych wycieczkach, chodzić na basen, do muzeum, a także mieć możliwość opowiadania o wszystkim, co widzi. Więcej o cechach 3-letniego dziecka w artykule: umiejętności jakie powinien prezentować 3-latek.

Trzeba także pamiętać, że każdy maluch rozwija się w różnym tempie, a w kalendarzu rozwoju dziecka od 0 do 3 lat podane są zawsze przeciętne zmiany charakterystyczne dla danego okresu i nie muszą być one identyczne dla wszystkich.