Od lat panuje negatywny stereotyp dotyczący wpływu gier komputerowych, głównie na dzieci. Rodzice przestraszeni takimi opiniami zabraniają lub mocno ograniczają swoim pociechom dostęp do komputera. Tymczasem okazuje się, że gry mogą mieć pozytywny wpływ na rozwój mózgu, a nawet zwiększenie inteligencji.

Naukowcy z całego świata od wielu lat prowadzą liczne badania nad wpływem gier planszowych i komputerowych na funkcjonowanie mózgu. Jak wynika z badań, struktura mózgu gracza zdecydowanie różni się od mózgu osoby, która w ogóle nie sięga po gry komputerowe. Na czym te zmiany polegają i czy pozytywne aspekty grania mogą przyćmić te negatywne? 

Na temat gier komputerowych narosło wiele mitów. Z jednej strony dotyczą one samego medium jakim są gry, a z drugiej strony dotykają ich użytkowników. Z grami bowiem łączone  są najczęściej tzw. “nerdy”, czyli osoby pasjonujące się naukami ścisłymi, informatyką czy właśnie grami komputerowymi, które robią to kosztem swojej formy fizycznej i nieprzystosowania do życia społecznego. Jest to bardzo krzywdzący stereotyp, ponieważ użytkownikami gier, zarówno planszowych, jak i komputerowych są różnorodni ludzie. Z roku na rok coraz więcej osób przekonuje się do tej rozrywki, a gry komputerowe stają się uniwersalnym hobby. 

Innym mitem dotyczącym gier jest ich negatywny wpływ na dzieci oraz młodzież. Tak, gry również mają swoją mroczną stronę, ale o tym później. Niestety minusy te urastają w umysłach wielu rodziców do rangi największego niebezpieczeństwa, które może spotkać dziecko. Wielu rodziców nadal wierzy, że gry komputerowe wywołują agresję u dzieci i nastolatków, nie patrząc na te, że taki sam wpływ może mieć na nie telewizja czy seriale. Zabranianie korzystania z komputera lub grania w gry jest dziś krzywdzącym zachowaniem w stosunku do dzieci. Gry są nie tylko dobrą rozrywką, ale również mogą uczyć, czy zacieśniać więzi społeczne, chociażby za sprawą rozwoju gier internetowych. 

To co może zmienić postrzeganie wielu ludzi są badania naukowe, które udowadniają, że gry komputerowe bardzo pozytywnie wpływają na pracę mózgu. Może dać zatem szansę tej formie rozrywki?

Jak gry komputerowe rozwijają mózg?

Naukowcy w ostatnich latach zebrali i podsumowali badania dotyczące tego, jak gry wideo mogą kształtować nasz mózg i zachowanie. Jedną z głównych hipotez było to, czy gry wideo mogą zmienić rejony mózgu odpowiedzialne za uwagę i umiejętności wzrokowo-przestrzenne, a także zwiększyć ich wydajność. 

Naukowcy z Uniwersytetu SWPS przyjrzeli się osobom intensywnie grającym w gry RTS (strategie czasu rzeczywistego). Sprawdzili również jaki ma to związek ze zmianami obserwowanymi na poziomie behawioralnym. Jak tłumaczy psycholog dr Natalia Kowalczyk, głównym celem badania była analiza różnic w funkcjonowaniu poznawczym, czyli umiejętnościom, które pozwalają nam poznawać otoczenie np. uwaga, pamięć czy rozumowanie. Sprawdzano także różnice w strukturze mózgu zapalonych graczy w porównaniu do osób, które nie używają gier intensywnie, a raczej raz w tygodniu. Badania wykonano za pomocą rezonansu oraz analizy morfometrycznej VBM, która umożliwiła ocenę objętości istoty szarej mózgu w grupie graczy i grupie osób nie grających. 

Jak się okazało, osoby, które częściej grały w gry miały większą liczbę włókien nerwowych łączących obszary ciemieniowe i potyliczne mózgu. Regiony te są zaangażowane między innymi w przetwarzanie informacji wzrokowo-przestrzennych. 

Badania innych naukowców wykazały podobne wyniki. Gdy wzięto pod lupę osoby grające głównie w gry akcji i gry zręcznościowe zauważono, że stymulacja wywołana przez gry może nie tylko zmienić działanie naszych mózgów, ale nawet ich strukturę. Jak wskazano w badaniach, wyżej wymienione typy gier, wymagają od graczy bardzo wysokiego poziomu zaangażowania szeregu procesów poznawczych: od percepcji i zdolności do szybkiego monitorowania, poprzez utrzymywanie uwagi i czujności, aż po bardziej złożone aspekty operacyjne, takie jak odświeżanie informacji, przełączanie się pomiędzy różnymi zadaniami czy ich planowanie.

Tak więc, oprócz zwiększania włókien nerwowych, gry komputerowe zwiększają grubość kory w obszarach kluczowych dla procesów nawigacji przestrzennej, pamięci roboczej i planowania (głównie hipokamp i części kory przedczołowej). U graczy bardziej doświadczonych zauważono także zwiększoną objętość istoty szarej w części kory wyspy, czyli obszaru mózgu ważnego dla funkcji uwagi i funkcji czuciowo-ruchowych.

Zauważono także, że gry mogą mieć wpływ na relacje społeczne gracza poza światem wirtualnym oraz na zwiększenie zdolności do radzenia sobie z zadaniami przestrzennymi czy analitycznymi.  

Mówiąc ogólniej, gry komputerowe rozwijają zdolności percepcyjne, szybkość podejmowania decyzji, orientację w terenie, funkcje czuciowo-ruchowe, wzmagają koncentrację, uważność na szczegóły, uczą analitycznego rozumowania czy strategicznego planowania. Nie można pominąć kwestii społecznej, która dzięki grom tzw. “multiplayer” sprawia, że relacje międzyludzkie się zacieśniają. 

Warto jeszcze zwrócić uwagę, że istnieje wiele typów gier. Od strzelanek, które pomagają w wyżej wspomnianych kwestiach, przez gry RPG, które często stawiają gracza przed trudnymi decyzjami moralnymi, aż po gry niezależne (“indie games”) i edukacyjne, które mogą wpływać na rozwój wrażliwości, empatii i uczuć estetycznych. Jak widać gry komputerowe zarówno bawią, jak i uczą. 

Negatywny wpływ gier

Niestety wszystko ma swoje wady i zalety. Nie inaczej jest z grami komputerowymi. Największym zagrożeniem ze strony gier jest uzależnienie się od nich. Ponieważ gry wywołują silne emocje, wzmagają wytwarzanie się adrenaliny oraz innych związków, osoby podatne na uzależnienia bardzo szybko mogą wpaść w pułapkę. 

Gracze, którzy spędzają czas przy komputerze w sposób patologiczny, czyli po kilka-kilkanaście godzin dziennie mają poważne problemy zarówno psychiczne, jak i fizyczne. Osoby takie nie utrzymują relacji społecznych, tracą kontakt z bliskimi, nie potrafią radzić sobie z prozaicznymi czynnościami. 

Brak możliwości skorzystania z komputera lub zagrania w grę powoduje rozdrażnienie, złe samopoczucie, agresję, apatię, a w skrajnych przypadkach nawet depresję. Skutki odstawienia są zatem takie same jak przy innych uzależnieniach.

Ma to również negatywny wpływ na zdrowie. Od nadmiernego siedzenia, garbienia się i patrzenia w monitor, nie tylko cierpią plecy, oczy, inne części ciała i kondycja, ale przede wszystkim mózg. Przebodźcowany umysł zaczyna funkcjonować nieprawidłowo. Nadmierne granie w gry może totalnie zburzyć pozytywne efekty, które gry wywołują. Chodzi o zaburzenie uwagi i koncentracji, pamięci, układu ruchu i bezsenności. 

Jeśli widzisz, że twoje dziecko lub partner nadmiernie korzysta z gier komputerowych warto udać się do specjalisty i poprosić o pomoc. 

Po jakie gry sięgają dzieci?

Badacze postanowili również przyjrzeć się obecności gier w życiu uczniów oraz sprawdzić jak wybór konkretnych gier wpływał na ich umiejętności w szkole. W badaniu brali udział uczniowie kończący V klasę szkoły podstawowej. Każde dziecko deklarowało cztery gry, które włącza najczęściej. 

Naukowcy wybrali 11 gier, których tytuły pojawiały się najczęściej:

• Minecraft – 74% graczy to chłopcy; gracze mieli nieznacznie wyższy poziom inteligencji niż reszta badanych, gorzej radzili sobie z pisaniem, a lepiej z matematyką.
• FIFA – 92% graczy to chłopcy; poziom inteligencji nieznacznie gorszy od średniego; nieznacznie gorzej radzili sobie z czytaniem i pisaniem, lepiej za to z matematyką.
• The Sims – 83% graczy to dziewczynki; miały wyższe osiągnięcia szkolne w pisaniu i czytaniu, lepszą sytuację rodzinną i wyższy poziom inteligencji na tle rówieśników.
• League of Legends – 84% graczy to chłopcy; byli w lepszej sytuacji materialnej niż rówieśnicy, uzyskiwali również nieco wyższe wyniki w teście umiejętności matematycznych.
• Angry Birds – 70% graczy to dziewczynki; w lepszej sytuacji materialnej niż rówieśnicy, i osiągały lepsze niż przeciętne wyniki w czytaniu.
• Counter-Strike – 91% graczy to chłopcy; grający w nią byli w gorszej sytuacji materialnej, mieli słabsze wyniki w pisaniu i czytaniu oraz niższy zmierzony poziom inteligencji.
• MovieStar Planet – 99% graczy to dziewczynki;. z grupy rówieśniczej wyróżnia je to, że w klasie III lepiej pisały.
• World of Tanks – 94% graczy to chłopcy; z lepiej sytuowanych materialnie rodzin, lepiej radzili sobie z matematyką niż rówieśnicy.
• Need for Speed – 96& graczy to chłopcy; znajdowali się w gorszej sytuacji materialnej, gorzej radzili sobie z czytaniem niż rówieśnicy.
• Grand Theft Auto – 87% graczy to chłopcy; dużo słabiej radzili sobie z pisaniem, matematyką i czytaniem; mieli też niższy poziom inteligencji.
• Metin – 87% graczy to chłopcy, słabiej radzili sobie z pisaniem i mieli niższy poziom inteligencji.

Gry a osiągnięcia szkolne

Badacze są bardzo ostrożni w wypowiadaniu się na temat wpływu gier na wyniki w nauce. Jedni uważają, że gry komputerowe niosą ze sobą więcej szkód, jeśli chodzi o osiągnięcia szkolne, drudzy przeciwnie. 

Wszystko zależy raczej od charakteru, zachowania i umiejętności danego dziecka czy nastolatka. Osoby, które są podatne na uzależnienia będą mieć więcej kłopotów w szkole, niż osoby, które umieją wykorzystać umiejętności nabyte w grach w procesie nauki. 

Trudno jednak podważyć przytoczone wyżej wyniki badań. Gry komputerowe mogą zdecydowanie pomóc w nauce, w szczególności w koncentracji, matematyce, informatyce, a przede wszystkim w języku angielskim. Należy jednak kontrolować wykorzystywanie tego rodzaju technik i nie doprowadzać do nadużyć w korzystaniu z komputera.

Czy warto grać w gry?

Więcej pozytywów wynikających z grania w gry komputerowe sugerują, że zdecydowanie warto. Gry komputerowe pobudzają umysł do większej pracy oraz zmieniają strukturę mózgu. Dzięki temu, gracze lepiej niż inni radzą sobie z funkcjami poznawczo-behawioralnymi, co bezpośrednio przekłada się na poszerzanie inteligencji.

Gry komputerowe są dziś tak powszechną i atrakcyjną rozrywką, że właściwie trudno się im oprzeć. Wśród nastolatków stanowią nieraz ważny węzeł komunikacyjny. Dzięki wspólnemu graniu rozwijają się indywidualne cechy charakteru oraz praca zespołowa. 

Rynek gamingowy rozwinął się tak mocno, że gry komputerowe są dziś dla każdego. Szereg gatunków, tematyki i możliwości rozgrywek jest naprawdę ogromny. Należy pamiętać, że gry komputerowe są w głównej mierze rozrywką, i to nie gorszą od filmów czy książek. To co wyróżnia gry na tle innych mediow, to interkatywność. Gracz nie jest zatem tylko odbiorcą, ale również kreatorem świata. To jakie wybory będzie podejmować, będą rzutować na całość rozgrywki.

Warto jednak pamiętać, że do wszystkiego należy podchodzić z umiarem. Zbyt częste granie i przesiadywanie przy komputerze może prowadzić do uzależnienia oraz pozwanych konsekwencji zdrowotnych, zarówno w sferze fizycznej, jak i psychicznej.